Benedyktyni w Puchaczowie

Fresk FraAngelico przedstawiający św. Benedykta z Nursji.Dewiza: Ora et labora; Pax
fot. wikipedia.org

Pełna nazwa: Zakon Świętego Benedykta
Nazwa łacińska: Ordo SanctiBenedicti

Historia Puchaczowa i jego początkowy rozwój jest związany z przekazaniem okolicznych ziem, zakonowi benedyktynów przez jedną z najciekawszych postaci średniowiecznej Polski rycerza lub księcia Jaksę. – /Do tej pory nie udało się jednoznacznie ustalić, czy była to jedna osoba, czy dwie różne noszące to same lub podobne imię./ Wpływ na rozwój miał także fakt zjednoczenia państwa polskiego w XIV w. i rządami Władysława Łokietka, a następnie wschodnia polityka Kazimierza Wielkiego, która doprowadziła do przyłączenia do Polski księstwa halicko-włodzimierskiego. Dzięki przesunięciu granicy daleko za Bug skończył się okres pogranicznego położenia tych ziem.

Nazwa zakonu pochodzi od imienia charyzmatycznej osoby Benedykta z Nursji, którego życie, postawa i wiara doprowadziły do powstania zgromadzenia, spisania reguły i wytrwałego dążenia do obranych celów ciężką pracą oraz modlitwą zgodnie z dewizą: Ora et labora.

Św. Benedykt z Nursji urodził się ok. 480 roku w Nursji we Włoszech jako brat bliźniak św. Scholastyki. Nie wiele zachowało się źródeł dotyczących jego życia, pochodzą one głównie z II części Dialogów papieża św. Grzegorza. Pochodził z rodziny właściciela ziemskiego. W Rzymie podjął studia prawnicze
i literackie, przerwał je, jak twierdził ze względu na otaczające go postępowanie ludzi pełne grzechów. Został pustelnikiem w okolicach miejscowości Subiaco, gdzie najpierw pod opieką starszego mnicha, a potem samodzielnie prowadził życie pustelnicze. Zdobył wielu uczniów, został przełożonym pobliskiej wspólnoty monasteru a w roku 529 założył klasztor na Monte Cassino.

Tam powstała reguła postępowania, model wspólnoty składającej potrójne śluby: posłuszeństwa, stałości i zachowania obyczajów monastycznych, które to do dziś składają benedyktyni. Benedyktyńska reguła posłużyła jako wzór dla wielu zakonów. Uważa się, iż św. Benedykt był wymagający wobec siebie i innych, prosty oraz miał dar uzdrawiania poprzez modlitwę. Święty Benedykt zmarł 21 marca 547 roku w założonej przez siebie wspólnocie. Relikwie świętego były kilkukrotnie przenoszone, obecnie znajdują się w Fleury we Francji.

Pierwszymi benedyktami na ziemiach Polskich byli misjonarze z Korbji (Genebrard, Chronographialib z Czech (Kadłubek, Miechowita) i z Węgier.Św. Wojciech (ob.) i brat jego Gaudenty (r. 993), Andrzej Żórawek (ob.), Benedykt (ob.) męczennik (990 r.) Podania wskazują, iż już za panowania Mieszka I przybywali zakonnicy w okolicach Łysej Góry.

W 1006 r. Bolesław Chrobry sprowadza z Monte-Cassino zakonników, funduje klasztor i odtąd zaczyna się rozwój zgromadzeń Benedyktyńskich na ziemiach Polskich. Pierwszym biskupem poznańskim Polski był benedyktyn Jordan a potem jego następca Unger. Pierwszym świętym benedyktynem był Św. Wojciech.

W Polsce najstarszymi klasztorami benedyktyńskimi były klasztory w Lubiniu, Tyńcu, Sieciechowie, Mogilnie, Płocku i na Świętym Krzyżu. Do Sieciechowa benedyktyni zostali sprowadzeni przez Palatyna Sieciecha z Prowansji (dzisiejsza południowa Francja) z klasztoru Św. Idziego z miasta Saint- Gilles, o czym świadczą ich imiona Bernard, Berwin, Hugo, Albert. Zostali oni sprowadzeni w celach misyjnych, ale nie tylko. Sieciech miał pozwolenie od księcia Władysława Hermana na bicie monet – denarów. Kościół klasztorny był pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i Dziesięciu Tysięcy Rycerzy.

Do Puchaczowa benedyktyni przybyli właśnie z Sieciechowa, można zauważyć zbieżność wezwania kościołów w Puchaczowie i Sieciechowie. Benedyktyni w średniowieczu pełnili bardzo ważną funkcję, byli doskonałymi misjonarzami i krzewicielami oświaty. Pojawienie się zakonu skutkowało rozwojem lokalnej gospodarki, oświaty oraz wzrostem wymiany handlowej. Tak też było z Puchaczowem rozwój miejscowości doprowadził do otrzymania praw miejskich. Starania o przywilej na założenie miasta mającego nazywać się Puchaczów w 1526 roku podjął benedyktyn, opat klasztorny Maciej. Puchaczów prawa miejskie otrzymał od króla Zygmunta I w roku 1527. Odtąd Puchaczów stał się miastem i trwało
to aż do roku 1870, w którym to roku w konsekwencji działań patriotycznych ludności miasta Puchaczów i okolic – prawa miejskie zostały odebrane przez zaborcę.

25 sierpnia 1533 roku utworzono parafię w Puchaczowie. Dokument fundacyjny był sygnowany w Kielcach przez biskupa krakowskiego Piotra Tomickiego. W tymże roku na miejscu dawnej drewnianej kaplicy pobudowany został drewniany kościół, ufundowany przez bpa lwowskiego Jana Próchnickiego dla Polaków i Rusinów. Konsekracji kościoła dokonano 14 września 1533 r. Parafia Puchaczów weszła w skład dekretu parczewskiego w diecezji krakowskiej, a jej obszar obejmował wioski: Nadrybie, Stara Wieś, Turowa Wola, Stpycza, Wola Brzozowa, Zawadów. Obok funkcjonującego wówczas kościoła pw. Świętego Krzyża, istniał w Puchaczowie szpital pod tym samym imieniem. Wybudował go podskarbi koronny religii greckiej Mikołaj Daniłowicz w roku 1642, w dziesięć lat po erygowaniu kościoła. Opiekę nad szpitalem sprawował pleban, wspierany przez braci benedyktynów.

Miasteczko Puchaczów pamięta przemarsze wojsk szwedzkich w latach 1702 – 1709 oraz czasy konfederacji barskiej i insurekcji kościuszkowskiej (figura oraz pomnik z popiersiem T. Kościuszki znajdowała się w Rynku). W okresie rozbiorów mieszkańcom tych ziem nie zabrakło ducha i środków, aby wspierać nie tylko „potrzebę wojenną”, ale także gromadzić środki z przeznaczeniem na nową świątynię parafialną. Z fundacji opata sieciechowskiego Leonarda Prokopowicza w 1778 roku rozpoczęto budowę nowego, murowanego kościoła. Na miejscu dawnej drewnianej kapliczki powstała nowa – murowana kapliczka, jako votum chroniące mieszkańców przed epidemią. W świadomości mieszkańców miasteczka funkcjonowały dwie nazwy tej kapliczki: „Boży Jan” lub „Święty Jan Nepomucen”.

Wieki XVIII i XIX przyniosły kasację wszystkich ośrodków benedyktyńskich w Polsce także w Puchaczowie, prawdopodobnie wraz z Sieciechowską 17 Kwietnia 1819 r. Nowe powstały później w Tyńcu i Lubiniu w dwudziestoleciu międzywojennym.

Obecnie mamy w Polsce trzy czynne klasztory benedyktyńskie, zrzeszone w międzynarodowej Kongregacji Zwiastowania NMP. Są to: opactwo pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Tyńcu, opactwo pw. Narodzenia NMP w Lubiniu i klasztor pw. Zwiastowania NMP w Biskupowie.Wiemy, że dzięki podarowaniu tych ziem przez rycerza / księcia Jaksę zakonowi benedyktynów został zbudowany klasztor, co pobudziło rozwój oświaty i gospodarki. Dzięki staraniom opata i miejscowej ludności nadano prawa miejskie miejscowości Puchaczów, utworzono parafie, wybudowano kościół murowany, ale oprócz materialnego wpływu na pewno dużym wkładem na rozwój tych ziem był wkład duchowy, kulturalny i oświatowy, który to stanowi solidny fundament każdej wspólnoty.

Opracowanie Tomasz Kunach

Bibliografia, literatura
1. Encyklopedia Kościelna, Czerwiński i Spółka, Warszawa 1873.
2. Roczniki Humanistyczne, Towarzystwo Naukowe KUL, TOM VI zeszyt 4, 1957
3. http://izbasieciechow.pl/historia/benedyktynski-klasztor-w-sieciechowie/ Opracował Stefan Siek.
4. https://pl.wikipedia.org/wiki/Puchaczów
5. http://benedyktyni.pl/benedyktyni/benedyktyni-w-polsce/